Jak postępować przy zespole abstynencyjnym u bliskiej osoby?

Jak rozpoznać objawy zespołu abstynencyjnego podczas zmiany?

Zwróć uwagę na nagłe drżenie, poty, lęk, nudności, bezsenność i przyspieszone tętno po przerwie w używaniu substancji.

Najczęstszy w praktyce jest alkoholowy zespół abstynencyjny. Objawy zwykle zaczynają się w ciągu kilku do kilkunastu godzin od ostatniego spożycia. Pojawia się drżenie rąk, potliwość, niepokój, nudności, bóle głowy, nadciśnienie i tachykardia. W opioidach dominują bóle mięśni, biegunka, wymioty, łzawienie, katar i rozszerzone źrenice. Po benzodiazepinach widoczny jest lęk, nadwrażliwość na bodźce, zawroty i bezsenność, a w cięższych przypadkach drgawki. Objawy nasilają się, gdy pacjent ma za sobą długi ciąg, jest odwodniony, niedożywiony lub ma choroby współistniejące. Dopytaj o ostatnie użycie, rodzaj i ilość substancji, wcześniejsze epizody abstynencji oraz drgawki w wywiadzie.

Które objawy świadczą o ciężkiej postaci i zagrożeniu życia?

Zaburzenia świadomości, omamy, ciężka pobudzenie, drgawki, bardzo wysokie tętno lub ciśnienie, gorączka i cechy odwodnienia wymagają natychmiastowej interwencji.

Ciężka postać alkoholowego zespołu abstynencyjnego może przejść w majaczenie drżenne z dezorientacją, omamami i groźnymi zaburzeniami wegetatywnymi. Czerwone flagi to także duszność, ból w klatce piersiowej, sinica, powtarzające się wymioty z ryzykiem zachłyśnięcia i brak przyjmowania płynów. Wzmożona potliwość z gorączką sugeruje odwodnienie lub infekcję. W każdym z tych przypadków konieczna jest pilna pomoc medyczna i transport do szpitala.

Jak różnicować objawy abstynencji z innymi schorzeniami?

Sprawdź oś czasu względem ostatniego użycia substancji i wyklucz stany, które mogą naśladować abstynencję.

W różnicowaniu weź pod uwagę:

• hipoglikemię lub hiperglikemię
• infekcję i sepsę
• uraz głowy i krwawienie wewnątrzczaszkowe
• udar lub napad padaczkowy niezależny od abstynencji
• zaburzenia elektrolitowe i odwodnienie
• nadczynność tarczycy
• zatrucie inną substancją lub mieszane użycie
• zespół lękowy lub napad paniki

Pomagają proste badania przyłóżkowe: glikemia, saturacja, tętno, ciśnienie i temperatura. Obserwuj, czy objawy zmniejszają się po nawodnieniu i spokojnym otoczeniu, czy przeciwnie, narastają mimo wsparcia.

Jak bezpiecznie postąpić przy podejrzeniu napadów drgawkowych?

Zabezpiecz otoczenie, chroń głowę pacjenta, mierz czas trwania napadu i wezwij pomoc medyczną.

Podczas napadu:

• nie wkładaj nic do ust i nie krępuj ruchów
• usuń twarde przedmioty z otoczenia i podłóż coś miękkiego pod głowę
• kontroluj oddech i czas trwania drgawek
• po ustaniu drgawek ułóż pacjenta na boku
• nie podawaj jedzenia ani picia do czasu pełnego odzyskania świadomości

Napad trwający dłużej niż kilka minut, powtarzające się napady lub brak powrotu świadomości wymagają pilnego transportu do szpitala.

Jak przygotować rzetelne przekazanie i dokumentację pacjenta?

Zbierz krótki, konkretny wywiad, odnotuj parametry życiowe i udokumentuj przebieg objawów.

W dokumentacji umieść:

• czas ostatniego użycia, rodzaj i szacowaną ilość substancji
• dotychczasowe epizody abstynencji i drgawki w wywiadzie
• choroby współistniejące, leki, alergie i ewentualną ciążę
• parametry życiowe, w tym tętno, ciśnienie, saturację, temperaturę i glikemię
• opis objawów psychicznych, omamów, zaburzeń świadomości
• znaki odwodnienia, urazy, wymioty, biegunki, ilość przyjętych płynów
• co już wykonano na miejscu, w tym nawodnienie, monitorowanie, środki bezpieczeństwa

Krótki, czytelny zapis przyspiesza decyzję o dalszym postępowaniu.

Jak rozmawiać z pacjentem o odstawieniu bez eskalacji konfliktu?

Mów spokojnie, krótko i rzeczowo, okazuj szacunek i skup się na bezpieczeństwie tu i teraz.

Pomagają proste techniki:

• używaj krótkich zdań i konkretów
• pytaj otwarcie i bez ocen
• odzwierciedlaj to, co słyszysz, aby upewnić się, że dobrze rozumiesz
• proponuj małe kroki i daj wybór w granicach bezpieczeństwa
• unikaj konfrontacji, szczególnie przy pobudzeniu lub majaczeniu
• wracaj do celu rozmowy, którym jest zmniejszenie ryzyka i pomoc w leczeniu

Gdy pacjent jest gotów, omów możliwości detoksu medycznego i terapii uzależnień, a także wsparcia dla bliskich.

Jakie informacje powinno zawierać skierowanie do lekarza?

Podaj wstępne rozpoznanie, kluczowe objawy, parametry życiowe oraz dane o substancji i ostatnim użyciu.

W skierowaniu uwzględnij:

• wstępne rozpoznanie, na przykład „podejrzenie zespołu abstynencyjnego po alkoholu”
• substancję, przybliżoną ilość i czas ostatniego użycia
• nasilenie i dynamikę objawów, w tym ewentualne drgawki i zaburzenia świadomości
• parametry życiowe, glikemię i temperaturę, wyniki szybkich badań, jeśli dostępne
• choroby współistniejące, leki, alergie i wcześniejsze hospitalizacje z powodu abstynencji
• informację o udzielonych świadczeniach i zastosowanych interwencjach
• pilność transportu i poziom opieki w drodze

Czy potrafisz szybko ocenić ryzyko i skierować pacjenta dalej?

Tak, zastosuj prosty porządek ABCDE, szukaj czerwonych flag i decyduj o pilnym transporcie lub zaplanowanej konsultacji.

Praktyczny algorytm:

• A. Drożność dróg oddechowych. Oceń mowę i obecność wymiotów
• B. Oddech i saturacja. Zwróć uwagę na duszność
• C. Krążenie. Sprawdź tętno, ciśnienie, oznaki odwodnienia
• D. Świadomość i napady. Oceń orientację i ryzyko drgawek
• E. Ekspozycja. Temperatura, urazy, odwodnienie, wysypki

Czerwone flagi wymagają wezwania pogotowia. W lżejszych przypadkach zaplanuj konsultację lekarską i przekaż pacjenta do bezpiecznego detoksu z nadzorem, a następnie do terapii uzależnień i wsparcia dla rodziny.

Świadome rozpoznanie i szybka ocena ryzyka to realna ochrona zdrowia pacjenta. Prosty plan działania, spokojna komunikacja i rzetelna dokumentacja skracają drogę do skutecznego leczenia i zmniejszają liczbę powikłań.

Umów bezpłatną konsultację w sprawie detoksu i terapii uzależnień, aby ustalić bezpieczny plan działania.