Czy przy raku macicy w ciąży można zachować płodność?

Czy przy raku macicy w ciąży możliwe jest zachowanie płodności?

Tak, w wybranych wczesnych stadiach, głównie raka szyjki macicy, zachowanie płodności bywa możliwe.

Rak macicy a ciąża to trudny temat, ale nie zawsze wyklucza on przyszłe macierzyństwo. W praktyce ciąża najczęściej współistnieje z rakiem szyjki macicy, rzadziej z rakiem trzonu macicy. Szanse na zachowanie płodności zależą od stopnia zaawansowania nowotworu, wieku ciąży, typu histologicznego i stanu węzłów chłonnych. W niektórych sytuacjach możliwa jest konizacja, trachelektomia lub odroczenie leczenia do czasu po porodzie. Gdy choroba jest bardziej zaawansowana, priorytetem pozostaje bezpieczeństwo matki i skuteczność terapii.

Jak rozpoznać raka szyjki macicy w ciąży?

Najczęściej pierwszy sygnał to nieprawidłowa cytologia, a potwierdzenie daje kolposkopia z celowaną biopsją.

Objawy, takie jak krwawienia kontaktowe, wodniste upławy czy ból podbrzusza, są nieswoiste i mogą przypominać typowe dolegliwości ciążowe. Dlatego kluczowe są badania przesiewowe. Cytologia i testy w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego są bezpieczne w ciąży. W razie nieprawidłowości wykonuje się kolposkopię i pobiera wycinki z miejsc podejrzanych. Łyżeczkowanie kanału szyjki oraz biopsja endometrium w ciąży są przeciwwskazane. Dzięki temu możliwe jest wczesne rozpoznanie i zaplanowanie leczenia, które uwzględnia rak macicy a ciąża.

Które badania obrazowe są bezpieczne dla płodu i skuteczne?

Preferowane są ultrasonografia i rezonans magnetyczny bez podania kontrastu.

USG oraz rezonans magnetyczny miednicy bez gadolinu dobrze oceniają zaawansowanie choroby i są bezpieczne dla płodu. Gdy potrzebna jest ocena klatki piersiowej, bywa możliwe zdjęcie rentgenowskie z osłoną brzucha. Tomografia komputerowa i pozytonowa tomografia emisyjna, zwłaszcza w obrębie miednicy, zazwyczaj nie są stosowane w ciąży. Zakres i kolejność badań dobiera się indywidualnie, aby uzyskać kluczowe informacje przy jak najmniejszym ryzyku.

Kiedy konizacja lub biopsja szyjki są wskazane w ciąży?

Gdy obraz kolposkopowy sugeruje inwazję lub potrzebne jest potwierdzenie rozpoznania i ocena rozległości zmiany.

Celowana biopsja szyjki może być wykonana na każdym etapie ciąży, jeśli przemawiają za tym wskazania. Konizację zwykle rozważa się w drugim trymestrze, najczęściej między 14. a 20. tygodniem. Taki zabieg umożliwia usunięcie ogniska nowotworu i dokładną ocenę marginesów. Niesie on jednak ryzyko krwawienia i przedwczesnego porodu, dlatego decyzję podejmuje doświadczony zespół po analizie korzyści i ryzyk. Łyżeczkowania kanału szyjki w ciąży nie wykonuje się.

Jakie opcje leczenia pozwalają na zachowanie płodności?

W grę wchodzą konizacja, prosta lub radykalna trachelektomia z oceną węzłów oraz, w wybranych sytuacjach, odroczenie leczenia lub chemioterapia po pierwszym trymestrze.

U części pacjentek we wczesnych stadiach możliwe jest leczenie oszczędzające szyjkę i macicę. Konizacja bywa wystarczająca przy bardzo małych ogniskach. Prosta lub radykalna trachelektomia z jednoczasową oceną węzłów chłonnych może pozwolić zachować macicę i płodność. Zabiegi wykonuje się techniką otwartą, laparoskopową lub z asystą robota, zależnie od doświadczenia ośrodka. Gdy konieczne jest „kupienie czasu” do porodu, stosuje się chemioterapię po 14. tygodniu ciąży i wznawia leczenie radykalne po rozwiązaniu. W raku trzonu macicy w ciąży leczenie oszczędzające jest zwykle ograniczone, a decyzje podejmuje się indywidualnie.

W jakich sytuacjach trzeba zakończyć ciążę dla leczenia?

Gdy nowotwór jest zaawansowany, wymaga radioterapii lub pilnego leczenia, albo istnieje zagrożenie dla zdrowia matki.

Radioterapia w miednicy jest nie do pogodzenia z trwającą ciążą. Zakończenie ciąży rozważa się także przy uogólnieniu choroby, zajęciu węzłów chłonnych z koniecznością natychmiastowej terapii, agresywnych typach histologicznych czy masywnych krwawieniach. Przed osiągnięciem zdolności płodu do życia decyzje są szczególnie trudne i zależą od dynamicznej oceny ryzyka. Po osiągnięciu dojrzałości płodu możliwe jest wcześniejsze zakończenie ciąży i szybkie wdrożenie leczenia.

Jak leczenie w ciąży wpływa na zdrowie noworodka i poród?

Chemioterapia po pierwszym trymestrze zwiększa ryzyko wcześniactwa i niskiej masy urodzeniowej, ale nie istotnie wad wrodzonych.

Leczenie wymaga ścisłej opieki perinatologicznej i planowania porodu. Chemioterapię zwykle przerywa się kilka tygodni przed planowanym rozwiązaniem, aby ograniczyć powikłania hematologiczne u noworodka. Poród drogą cięcia cesarskiego jest częsty przy raku inwazyjnym szyjki macicy. Poród drogami natury bywa możliwy w mikroinwazji, o ile nie ma przeciwwskazań. Po porodzie kontynuuje się leczenie onkologiczne, a karmienie piersią podczas chemioterapii nie jest zalecane. Dziecko pozostaje pod opieką neonatologa, z kontrolą wzrastania i rozwoju.

Kto i jak podejmuje decyzję o leczeniu i ochronie płodności?

Decyzję podejmuje pacjentka wraz z zespołem wielospecjalistycznym po omówieniu korzyści, ryzyk i alternatyw.

W skład zespołu wchodzą zwykle ginekolog onkolog, perinatolog, neonatolog, onkolog kliniczny, radiolog, patomorfolog i anestezjolog. Omawia się cele leczenia, szanse na zachowanie ciąży i płodności, a także plan porodu. Ważne są wartości pacjentki, możliwość uzyskania drugiej opinii i wsparcie psychologiczne. Taki proces pomaga dobrać postępowanie do sytuacji klinicznej i osobistych priorytetów, gdy w grę wchodzi rak macicy a ciąża.

Jakie kroki praktyczne warto podjąć, jeśli chcę zachować płodność?

Najważniejsze są szybka diagnostyka, ocena zaawansowania i rozmowa o wszystkich opcjach oszczędzających.

• Skonsultuj się w ośrodku z doświadczeniem w ginekologii onkologicznej i medycynie matczyno-płodowej.
• Poproś o kolposkopię i weryfikację histopatologiczną w ośrodku referencyjnym.
• Ustal zaawansowanie choroby w badaniach bezpiecznych dla ciąży, w tym MRI bez kontrastu.
• Zapytaj o możliwość konizacji lub trachelektomii z oceną węzłów chłonnych.
• Omów ewentualną chemioterapię po pierwszym trymestrze i przerwę przed porodem.
• Ustal plan porodu i opieki neonatologicznej oraz terminy wznowienia leczenia po rozwiązaniu.
• Porozmawiaj o wpływie terapii na płodność w przyszłości i opcjach po porodzie, na przykład zabiegach oszczędzających i planowaniu kolejnej ciąży.
• Włącz wsparcie psychologiczne i bliskich, aby łatwiej przejść przez proces leczenia.

Diagnoza w ciąży to duże obciążenie, ale krok po kroku można ułożyć bezpieczny plan, który chroni zdrowie matki, daje szansę dziecku i uwzględnia przyszłą płodność.

Umów konsultację w wyspecjalizowanym ośrodku ginekologii onkologicznej i ustal plan leczenia z ochroną płodności.